Ik maak mezelf soms wijs dat ik me heb neergelegd bij de nederige maatschappelijke
status van de leraar. In de loop der jaren heb ik een tamelijk stevig
pantser ontwikkeld, waarop meewarige blikken en neerbuigende opmerkingen
meestal afketsen. Toch word ik er af en toe op pijnlijke wijze aan
herinnerd hoe de buitenwacht ons ziet.
Zo vond ik in de docentenkamer de dertig pagina's tellende Onderwijs
Voordeelgids van PMA (najaar 2003). Dat 400.000 onderwijskrachten
een interessante doelgroep vormen, ligt voor de hand en het bedrijfsleven
speelt daar op in - dat is des bedrijfslevens. Om u een indruk te
geven: opticien Pearle presenteert de onderwijsvoordeelcollectie
(voor een pedagogisch verantwoord montuur?), we krijgen onze groene
energie 1,5 eurocent per kWh goedkoper, de mini-cruise naar Newcastle
kost € 49 in plaats van € 79 en Spaarbeleg ontfermt zich over iedereen
die eerder wil stoppen met werken. Het noodlijdende V&D organiseert
exclusieve onderwijs-koopavonden, evenals de Media Markt in Rotterdam
("Maximaal 1000 inschrijvingen. Koffie en een hapje staan voor u
klaar.").
Op de laatste pagina van het Bespaar en Bewaar Exemplaar staat voor
de onverzadigbaren nog een lijstje speciale tips: "Kosten aan kleine
cadeautjes voor verjaardagen, kraamvisite of als bedankje kunnen
aardig oplopen. Het kan handig zijn om wat cadeautjes 'op voorraad'
te hebben. [...] Ooit gedacht aan een cadeauplanner? Dan kunt u
profiteren van aanbiedingen en opruimingen. Laat gezinsleden zo
lang mogelijk van tevoren verlanglijstjes maken. Vul die regelmatig
aan." De uitsmijter is: "Doe meerdere aanvragen uit deze Onderwijsgids
in één envelop, zo bespaart u enveloppen."
Je kunt smalen om deze sokkenmazende, negentiende-eeuwse schrieperigheid,
maar er is klaarblijkelijk behoefte aan: het voorwoord vermeldt
dat al 200.000 collega's met een kleine beurs en een scherp prijsbewustzijn
zich naar de bijbehorende site hebben laten
lokken. Ik durf op school niet eens navraag te doen. Wat moet ik
als ze links en rechts beginnen te wapperen met cadeauplanners,
of me naar de Euroshop (voorheen Knakenwinkel) beginnen te dirigeren,
waar de pannenlikkers deze week 37 cent zijn afgeprijsd?
Ook andere bedrijven tonen aan over een fijne neus voor marktontwikkelingen
te beschikken. Een uit december 2002 daterend pamflet van intermediair
SEZ biedt een "voordelige onderwijspolis met geweldsdekking". Ze
winden er geen doekjes om: "Niet alleen op straat, maar ook in het
onderwijs zijn agressie en geweld aan de orde van de dag. Dit was
voor SEZ aanleiding om een speciale ziektekostenverzekering voor
het onderwijs te ontwikkelen, waarin – en dat is uniek! – schade
door agressie en geweld zijn meeverzekerd."
De dekking omvat de gevolgschade aan kleding en persoonlijke bezittingen
(alsmede misbruik van gestolen pinpassen, cheques, enz.) en wordt
gecompleteerd door een uitkering bij invaliditeit of overlijden
als gevolg van geweldpleging. Ze werven onder meer met volledige
vergoeding van orthodontie en brillenglazen (een jeugdbende maakt
meer kapot dan je lief is!), preventiecursussen en lifestyletraining.
Bij dat laatste kan ik me overigens weinig voorstellen. Op survival
in de Bronx? Boefwerend borsthaar laten implanteren? Serve and Protect
hesjes dragen over het colbertje?
Hoewel uit de SEZ-advertentie een totaal ander beeld van de professie
rijst dan uit de brave PMA Onderwijsgids, complementeren ze elkaar
voor mijn gevoel uitstekend. Als je de plaatjes over elkaar heen
schuift, krijg je Dunco de idealistische biologieleraar in een tijdloze
V&D koopavond-trui, die met inzet van zijn gehele persoonlijkheid
probeert zijn 3 vmbo-klas warm te maken voor het Cito-lespakket Zwerfvuil,
kan ik er wat aan doen? De leerlingen eten ondertussen paprikachips
of jongleren verveeld met vlindermessen. Als Dunco al te hinderlijk
aandacht vraagt voor zijn zwerfvuil, beginnen ze pesterig over te
gooien met een geopende Croky familiezak.
De hierboven geschetste karikatuur is een uitvergroting van een
eigenschap die elke leraar moet bezitten: het vermogen stug door
te gaan, vernederingen en tegenvallers te negeren omwille van het
hogere doel en zich vast te klampen aan wat wél lukt. "Humankind
cannot bear much reality," schreef T. S. Eliot, maar voor onderwijsgevenden
geldt dat in sterkere mate. In de dagelijkse beroepspraktijk laten
we veel meer over onze kant gaan dan we ooit in het openbaar toegeven.
Ik noem maar een kleinigheid: in de bovenbouw van het voortgezet
onderwijs is amper nog een leerling tot het maken van huiswerk te
bewegen zonder de dreiging van een dodelijke onvoldoende.
We generen ons weliswaar kortstondig wanneer journalisten en documentairemakers
incidenteel de school binnendringen en aan de buitenwereld rapporteren
hoe weinig discipline er in de lessen heerst en hoe schaars werkelijke
leergierigheid is, maar zodra we weer onder ons zijn verdringen
we die schaamte en gaan we over tot de (wan)orde van de dag. Kenmerkend
voor de gemiddelde leerkracht lijkt me de combinatie van een rudimentair
eergevoel, een buitensporige vergevingsgezindheid, de levenslange
bereidheid zichzelf weg te cijferen en – onontbeerlijk – een naïef
optimisme. Als ik de commercie daarom een reclameslogan mag suggereren
voor een volgende onderwijscatalogus: "Bij aankoop van één camouflagepak
twee oogkleppen gratis!"
© Marius Jaspers - p 2004 Levende Talen Magazine
Reacties naar marius.jaspers@gmail.com
https://arnodb.nl/marijas/ |