kleienvooreenbeteretoekomst

Kleien voor een betere toekomst

In een oud Onderwijsblad lees ik de rubriek Vakwerk, over "initiatieven, ideeën en projecten in het onderwijs". Deze keer gaat het over de Davismethode. Ronald Davis maakte naam met zijn boek De Gave Van Dyslexie. De gave bestaat er in dat de dyslecticus niet in klanken of losse letters denkt maar in beelden. Helaas hebben die beelden de neiging met hem aan de haal te gaan, zodat hij hele situaties voor zich ziet, of zich ontrollende scenario's. Dat stoort zowel bij het lezen als bij het spellen. Een andere moeilijkheid is dat de dyslecticus, als driedimensionaal denker, spiegelbare letters als b en d of getallen als 27 en 72 niet uit elkaar kan houden. Afijn, u bent leraar, u kent de symptomen. De Davismethode pretendeert de beelddenker die moeite heeft met tweedimensionale symbolen een extra houvast te geven door die symbolen ook tastbaar te maken.

In deze aflevering is Vakwerk op bezoek bij Marian van Leeuwen, al vijfendertig jaar werkzaam als remedial teacher / orthopedagoge. Op een foto zien we haar samen met Eva, een elfjarig meisje met twee steile vlechten, dat glunderend bezig is forse, uit klei vervaardigde letters te sorteren en op te stapelen. Het complete alfabet ligt op tafel uitgestald. In het onderschrift zegt Van Leeuwen: "Ik zag vrolijke kinderen in bolletjes ellende veranderen als ze moesten lezen. En ik dacht maar steeds, er moet iets zijn waardoor ze wél leren lezen." Het lijkt mij als buitenstaander een plausibele theorie: maak de letters concreet, zorg dat het geheugen ook input krijgt via andere zintuigen dan alleen de ogen en wie weet komt de connectie tussen klank en letter dan soepeler tot stand. Bovendien zet het kneden of betasten van letters volgens Davis een rem op de fantasie.

Ik ben een slecht mens: als ik die foto zie, wil ik terstond een uiterst commercieel bijlesinstituut oprichten, waar zwakke spellers op alle mogelijke manieren hun woordbeeld scherpen: kunstrijdsters schaatsen lastige woorden net zo lang tot ze foutloos in de ijspiste staan gegrift. Smulpapen leven zich uit met de slagroomspuit (wie het woord goed heeft mag het oplikken). Eén groep doet aan letteryoga en leesblinde ballerina's oefenen fanatiek onder leiding van een ortho-choreograaf. Voor de puissant rijken (categorie Quote 500) zijn er ook nog eens wendbare sportvliegtuigjes, waarmee ze met een echte piloot naast zich alle loopings van het alfabet kunnen oefenen; het thuisfront kijkt bewonderend omhoog naar de elegante condenspluimen.

Noem het een handicap, noem het een gave, mijn verbeelding draaft door. Ik zie mijzelf vastberaden een Davis-klas binnengaan. Bars kondig ik een dictee aan. Wanneer de protesten zijn verstomd is het tijd voor mijn Philip Freriks-imitatie: "Dames en heren deelnemers, bent u gereed? Zin één: De ..." Naarstig rollen ze vingerdikke kleiworsten – sommigen komen half overeind om meer kracht te kunnen zetten – en smeden die tot sierlijk gevormde D's en e's. "Zijn wij zo ver?" Bezwete koppies knikken dapper. "De ... hypochondrische anesthesist ..." Verontwaardiging en ongeloof. "Ik herhaal, ... de hypochondrische anesthesist ..." Waarna ze mijn strottenhoofd volproppen met boetseerklei.

Tegelijk vertedert die foto me. Eén van mijn fouten als leraar is dat ik te ongedurig ben. Uitleggen vind ik leuk, maar als ik na een intensieve sessie waarin ik goed op dreef was toch een stupide antwoord krijg, verstar ik even, alsof ik blootsvoets in een scherp kiezelsteentje trap. En een leerling ziet dat, of voelt dat, al hoop je van niet. Misschien is dat wel de reden dat die foto me bezighoudt. Het is vooral de eenvoud waarmee Marian van Leeuwen daar zit: het haar grijs, gespierde vingers en een onwrikbare trouwring; over haar zuurstokroze coltrui draagt ze een tijdloze overgooier. Maar kijk eens naar die lieve blik! Vijfendertig jaar in het vak en nog altijd een onvoorwaardelijk geduld met haar "bolletjes ellende". Dat meisje weet dat het 'bak' en 'dak' desnoods tien keer mag verwarren en dat het geen spoor van wrevel of frustratie zal opwekken als het de elfde keer weer mis gaat.

2004 was een goed worteljaar: "de wortels van de democratie", "de wortels van de beschaving zoals wij die kennen in dit land", etc. Dus deze kan er nog wel bij. Want je vergeet het zo makkelijk als je je hebt vastgebeten in vernieuwing, marktwerking en fuwasys. En wie zich gretig wentelt in heimwee naar vroeger vergeet het eveneens. Wat die foto laat zien is de wortel van het onderwijs. Nog steeds. Volharding, toewijding en geduld. Kleien voor een betere toekomst.