nederlandcursusland

Nederland Cursusland

Op een tuinfeestje schoof ik aan rond de vuurkorf, de enige plek waar het op dat late tijdstip nog aangenaam was. Er zat al een clubje mij onbekende dertigers (m/v) - sector overheid of semi-overheid zo te horen - en ze waren in hun hum. "Ambtenaren worden niet ontslagen, die worden rondgepompt", grapte iemand en in het gegniffel van de anderen klonk zowel herkenning als zelfspot. Het liep tegen Prinsjesdag en terwijl het vuur langzaam doofde, opperden ze bij wijze van gezelschapsspel beurtelings alternatieven voor de bezuinigingsmaatregelen van minister Zalm. Van die mensen.

Toen het schaduwkabinet aanstalten maakte op te stappen, wilden er een paar nog even een afspraak maken ergens de komende week, maar dat viel niet mee. Het cursusseizoen was aangebroken. "Dan heb ik cursus", was het refrein na ieder voorstel. Ze meldden het zonder gewichtigdoenerij ("Nee, dan kan ik niet, die cursus loopt door tot eind november"). Ik bespeurde wrevel, cynisme noch leergierigheid ("Nee, we zitten vrijdag met het team op de hei"). Ze zeiden het zoals je zegt dat je de goudvissenkom straks nog moet verschonen: de Cursus als levenslange, onontkoombare verplichting, als een vorm van geestelijke hygiëne.

Ik zou het zijn vergeten als niet kort daarop de ISBW-gids (najaar 2003/voorjaar 2004) bij mij op de mat was geploft. Het was een boekwerk van 1 kilo schoon aan de haak, dikker dan de Wehkamp Catalogus, 389 pagina's vol trainingen en opleidingen. De geadresseerde was al tijden geleden verhuisd, zodat ik mij niet geneerde er wat in te grasduinen. Ik trok alvast de sardonische grimas die ik reserveer voor dit soort tijdsdocumenten en jawel, bij de inleiding was het meteen raak.

"De missie van ISBW is om leren tot een ervaring te maken die inspiratie geeft: The Energising Learning Experience. Deze inspiratie komt voort uit de interactie tussen professionals die hun kennis, ervaring en inzicht met elkaar willen delen." Twee pagina's schenen uit een atlas afkomstig; ze toonden Het Opleidingslandschap, met daarin Cursist-land (bestaande uit de drie provincies Voor, Tijdens en Na), Organisatie-land en ISBW-land (met de Docenten Archipel). Deze fictieve landen waren verbonden door de Golf van Interactie. De plaatsnamen op de kaart waren ontleend aan het jargon waarvan de gids was vergeven: het Meer van Feedback, de Weg van Strategie en het Strand van Succes. Kennelijk laten de klanten van ISBW (onder wie Stork, Nuon, KPN Telecom, Cap Gemini Ernst & Young, de Belastingdienst en het Ministerie van Justitie) zich niet afschrikken door dit soort infantiliteit.

Slechts bij hoge uitzondering kon ik me bij het cursusaanbod iets concreets voorstellen. 'Assistent Inkoper' was duidelijk (daar had je dan ook alleen Mavo voor nodig), evenals 'Financiën voor Niet-Financiële Managers' en 'Toegepaste Statistiek voor het Middenkader'. Maar verder ging het vooral om dingen die je eigenlijk al op vroege leeftijd van je moeder geleerd zou moeten hebben, of anders bij de padvinders: 'Doeltreffend Zelfmanagement', 'Persoonlijke Stressbestendigheid', 'Praktisch Communiceren' en ga zo maar door.

Waar zijn de bedrijfsdirecteuren gebleven die een toespraakje durfden te houden zónder voorafgaand rollenspel met ervaren acteurs? Welke afdelingschef schiet nog uit zijn slof tegen het personeel zonder dat een bedrijfspsycholoog eerst de groepsdynamica voor hem heeft uitgetekend in een diagram met veel kleurige pijltjes? Wat een stakkers, smaalde ik, al die power-dressers met hun ongenaakbare koffertjes die ik dagelijks rond station Zuid-WTC zie uitzwermen naar de Stibbe Toren of het hoofdkwartier van ABN-Amro. Chronische cursuslijders zijn het, die hun hele carrière aan het infuus liggen bij coaches en consultants! Vaardig een landelijke cursus-stop van twee weken uit en hun bejubelde interventievaardigheden, persoonlijke effectiviteit en zelfsturend vermogen verschrompelen als naaktslakken in de Sahara-zon.

Na verloop van tijd verkrampte mijn grijns. Dat boek was wel héél erg dik. Het ging maar door. Ruim 350 'ontwikkelingsmogelijkheden', zoals het in de begeleidende brief heette ... Een complete bedrijfstak dankte zijn bestaansrecht aan dit alom geaccepteerde ideaal van 'een leven lang leren'. Ze waren met miljoenen! Ik dacht terug aan dat feestje en de vanzelfsprekendheid waarmee iedereen zich daar had uitgelaten over zijn cursusactiviteiten. Zonder dat ik er erg in had gehad, leed ik al jaren aan een zeldzame handicap die mij isoleerde in het maatschappelijk verkeer: ik was een cursusloze ...

En nu is het te laat. Ik heb de cursusboot definitief gemist; ik weet van mezelf dat ik nooit meer de onderdanigheid en dociliteit zal opbrengen om alsnog certificaten en diploma's te gaan sparen. Ik bof nog dat het onderwijs altijd achter de trends in het bedrijfsleven aanhobbelt, maar ik vrees het demasqué dat onafwendbaar nadert. De dag dat een nieuw aangestelde Human Resource Manager bij het jaarlijkse functioneringsgesprek mijn Persoonlijk Ontwikkelingsplan opslaat en korzelig opmerkt: "Misschien dat er een vergissing in het spel is, meneer Jaspers, maar ik heb hier uw POP voor me liggen en dat vermeldt uitsluitend dat u in 1979 uw doctoraal Engelse Taal- en Letterkunde heeft gehaald. Daarna helemaal niks meer ... Dat kan toch niet kloppen, toch?"

Waarna ik de eer aan mijzelf houd en de mij resterende dagen slijt op de trappen van een metrostation als venter van de Cursuslozenkrant.