rodeonschuld

Rode onschuld

Vroeger had je de erfzonde, de zeven hoofdzonden, de Tien Geboden en de schattige pekelzonden (kleine zondetjes voor huishoudelijk gebruik, zeg maar) en er waren eeuwen dat een beetje Christen doortrokken was van zondebesef. Zondebesef was overal, als een schimmellucht in een huis met klamme muren. Een mens kon geen goed doen onder Calvijn en kornuiten. Nou ja, jullie snappen hoe ik het bedoel.

Dat ging – de Heer zij geprezen – allemaal weer over en een paar eeuwen verder zappend komen we bij de sixties, toen alles mocht en kon en ook gebeurde. Het geweten leidde een rudimentair bestaan, overbodig als de mannelijke tepel of het staartbeen. Boetedoen, biechten en branden in de hel waren niet groovy.

En nu? Ik vroeg het me af toen ik die ketchupfles van €7,50 zag (waarover later meer) en de commentaren las na de moord op advocaat Derk Wiersum. Nederland was net uitgeroepen tot narcostaat. NRC-columniste Rosanne Hertzberger kapittelde de welgestelde druggebruikers, die niet alleen de Amsterdamse grachten verontreinigden met hun cokezwangere urine, maar maling hadden aan de ellende die ze anderen berokkenden. De bendeoorlogen werden een paar buurten verderop uitgevochten en afval van drugslaboratoria werd op het platteland gedumpt. Op Facebook poneerde dichter Bas Belleman de stelling: "Wie drugs gebruikt (...) mag zich medeverantwoordelijk voelen voor de moord op Derk Wiersum." In een ingezonden brief in Het Parool heette het: "Cokesnuiver heeft bloed aan zijn handen."

Vooropgesteld, ik zou liever hebben dat de 75 miljoen euro die jaarlijks in poedervorm in Mokumse neuzen verdwijnt, werd overgemaakt aan een goed doel. Maar juist de wijdverbreidheid van het gebruik verdunt de schuld tot een soort homeopathisch bloed. Er zal door zo'n beschuldigende brief geen lijntje minder worden gesnoven. Hoogstens voegt hij iets toe aan het vage onbehagen en schuldbesef dat weldenkende en oppassende zielen alom aangepraat krijgen.

Je kunt gniffelen om die godvrezende calvinisten, maar hoe zullen historici over twee eeuwen tegen onze geestesgesteldheid aankijken? Schuld is overal, als stikstof. Veel schuldgevoel houdt vanzelfsprekend verband met klimaat en milieu: wij zijn allen verkeersgebruikers, dus niet alleen brommerrijders en SUV-patsers. Ook gasstokers en ongeïsoleerden hebben tegenwoordig iets uit te leggen. Maak de lijst zelf maar af, milieu- en schuldbewuste lezer.

Maar dan komt het: onze 'vliegschaamte' vermindert het aantal vluchten niet. Personenauto's reden in 2018 de recordafstand van 120 miljard kilometer. Als je op de media afgaat, zijn alle megastallen te klein om de flexitariërs, fruitariërs en veganisten te herbergen. Helaas wijzen de cijfers anders uit: in 2018 werd meer vlees gegeten dan het jaar daarvoor.

Het eco-schuldgevoel zal navenant gestegen zijn, mag ik dat concluderen? Tel daarbij op al die andere gebieden waar we onszelf teleurstellen, omdat goede bedoelingen het verliezen van behoeftebevrediging en zelfmedelijden. Drugs hadden we al. Alcohol, fastfood, roken, snoepen, social media, gamen, porno, funshoppen, Netflix ... Hele bedrijfstakken zijn erin gespecialiseerd om ons te verleiden en je moet wel een gediplomeerde heilige of een kluizenaar in de woestijn zijn om er weerstand aan te bieden. Als dat mislukt, wat vaak gebeurt, ga je uit frustratie weer iets doen wat je van jezelf niet mag en dat je je daarvoor schaamt helpt ook niet. Schaamteschaamte ...

Zo creëren die duivelse verleiders hun eigen gat in de markt. Bij mijn groenteboer zag ik een forse fles tomatenketchup van de firma Verstegen. "Guilt free", stond op het etiket. Die onschuld had niets met fair trade of duurzaamheid te maken; het ging om "no added sugar". Arme moderne mens! Zie hem daar staan bij de kassa, met zijn dure fles. Nu nog iets vinden om die rode smurrie met een onbevlekt geweten op te spuiten.