thuisonderwijsoftehuisonderwijs

Thuisonderwijs of tehuisonderwijs?

In de Volkskrant van 4 april mag onderwijskundig onderzoeker H. Blok van het SCO-Kohnstamm Instituut een uitvoerig pleidooi houden voor 'thuisonderwijs' als oplossing voor het lerarentekort. Hij betreurt het dat wij op dit terrein zo ver achterlopen bij gidslanden als de Verenigde Staten, waar thuisonderwijs het marginale karakter schijnt te zijn ontgroeid (al mag je je afvragen hoeveel pelsjagers uit Alaska en Mormonen er zitten tussen die niet langer marginale thuisonderwijzers). Blok rekent ons met verve voor dat het 1100 leraren zou schelen als 28 duizend jongeren (1% van de schooljeugd) voortaan les kregen van hun eigen ouders.

Thuisonderwijs is bij de Leerplichtwet sinds 1969 weliswaar "min of meer verboden", erkent Blok, maar hij is vervolgens niet te stuiten als het er om gaat zijn benodigde 28.000 kandidaten te rekruteren. De voorgestelde instrumenten blinken niet uit door originaliteit: stimuleringsbeleid van de overheid (geeuw, gaap!), een nieuw op te richten kenniscentrum als steunpunt voor ouders (directeur H. Blok?), financiële compensatie voor gederfde gezinsinkomsten (de mensen hoeven tenslotte niet slechter te worden van hun idealen!) en die goedkope panacee voor alle onderwijskwalen, het internet. En voor wie de overgang wat al te abrupt vindt, verzint hij in de gauwigheid nog een aantal hybride vormen, want het is "een interessante gedachte schoolonderwijs en thuisonderwijs te beschouwen als uitersten van één en dezelfde dimensie".

De pompeuze verwijzing naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (artikel 16, lid 3) waarmee Blok zijn artikel afrondt, kan niet verbloemen dat hier het zoveelste efemere ideetje wordt gelanceerd door een van de ontelbare randfiguren die zo hinderlijk om het Nederlandse onderwijs zoemen zonder zelf ooit één voet in een klaslokaal te zetten: procesmanagers, onderwijsideologen, leden van stuurgroepen en adviescommissies, en iedereen die iemand is bij beleids- en voorlichtingsinstanties.

Liever dan bij 28.000 bijbeunende ouders zou ik de oplossing van het lerarentekort dan ook eigenlijk zoeken in de ontmanteling van deze edu-industrie. Het hoeft niet eens ingewikkeld te zijn. Kies uit elke vijf nota's en publicaties die verschijnen steeds de futielste of minst praktische en stel de verantwoordelijke auteur drie jaar te werk aan een achterstandsschool teneinde hem enige realiteitszin op te laten doen. Die 1100 leraren heb je op die manier in een mum van tijd bij elkaar.

Helaas is het een illusie het beleidsbastion te slechten. Dan toch maar thuisonderwijs? Ik verwacht er eerlijk gezegd weinig van. Ten eerste lijkt het mij stug dat in deze tijd van ambitieus tweeverdienerschap capabele ouders zich massaal bereid zullen verklaren jaren achtereen voor een klasje van één te gaan staan. En verder lijkt het me lastig na te gaan of de geboden opleiding thuis niet al te eenzijdig is, waarbij ik denk aan lucratieve specialisaties als suikerbieten rooien of spijkerrokken afbiezen.

Als de redding dan toch moet komen van dit soort beschamende noodgrepen, is er eenvoudig een nog veel rijkere bron aan potentieel onderwijspersoneel aan te boren: onze vaderlandse bejaardentehuizen, waar duizenden hoogopgeleiden uitgeklaverjast en uitgeklessebest zitten te niksen. Die zouden dolgraag gratis hun kennis overdragen aan jeugdige bezoekertjes - die op hun beurt heus niet te beroerd zouden zijn af en toe het beddengoed af te halen of koffie in te schenken voor de juf of meester. De ene hand wast zo de andere: het tehuisonderwijs maakt niet alleen een eind aan het chronische lerarentekort maar ook aan het chronische tekort aan verplegend personeel.

De verdrietige waarheid is natuurlijk dat we goed onderwijs niet echt belangrijk vinden (en hetzelfde geldt voor een humane verpleging van bejaarden). Er wordt nu weliswaar heftig gesputterd omdat schoolgaande kinderen onverwacht op de stoep staan vanwege plotselinge lesuitval, en een enkele werkgever is er inmiddels achter dat de bedrijfswinst op de lange duur daalt als de belezenheid van het personeel zich beperkt tot wijnetiketten en de logo's van golfaccessoires, maar daar gaat het me hier niet om. Het werkelijke besef van de waarde van algemene ontwikkeling en cultuuroverdracht ontbreekt op beleidsniveau al minstens twee decennia, ook bij al die politici die met de verkiezingen in zicht haastig ettelijke miljarden in het verziekte onderwijs willen injecteren.

Misschien moet Blok zijn calculator er daarom nog maar eens bijpakken en uitrekenen hoeveel banen het oplevert als Nederland als eerste land in Europa geheel overgaat op thuisonderwijs. We verbouwen dan één school tot een reusachtig kenniscentrum, en de rest tot megadisco's en appartementen. Volgens de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens moet het kunnen.